Stéphane Mallarmé
L’ART pour TOUS
Stéphane Mallarmé was een Frans dichter en criticus. Hij staat bekend als een rechtstreekse voorloper van de symbolistische beweging, die in de jaren 1880 ontstond in Frankrijk. Vanaf de jaren 60 ontwikkelde hij een hermetische stijl getekend door intellectualisme en door de abstractie van het Duitse idealisme.
Mallarmé werd geboren als Étienne Mallarmé.
Na zijn militaire dienst en een verblijf in Londen waar hij trouwde, werkte hij gedurende een groot deel van zijn leven als leraar Engels in Parijs. Als gevolg daarvan was hij relatief arm, maar dit verhinderde hem niet uit te groeien tot een belangrijke Franse dichter en criticus.
Hij had contacten met Manet en Zola en heeft in 1873 zelfs Hugo ontmoet. Aan huis organiseerde hij zijn toonaangevende salon (samenkomst van intellectuelen, waar men discussieerde over gedichten, kunst en filosofie). Zijn salon stond bekend als les Mardistes, omdat hij op dinsdag ontving. Vooral door deze bijeenkomsten slaagde Mallarmé er in een belangrijke invloed uit te oefenen op een hele generatie van Franse schrijvers.
Aan het einde van zijn leven was hij een van de meest gevierde dichters van zijn tijd. Dichters als Verlaine schreven lofzangen over hem en auteurs als Paul Valéry en André Gide bezochten regelmatig zijn salon op dinsdagavond. Aan het einde van zijn leven koos hij de zijde van Émile Zola in de Dreyfusaffaire, toen deze zijn open brief aan de president J’accuse…! publiceerde.
Na zijn pensioen kon hij nog bij de begrafenis van Paul Verlaine aanwezig zijn, voor hij zelf op 9 september 1898 stierf.
MALLARMÉ EN SYMBOLIEK
Symboliek was een van de belangrijkste literaire en artistieke bewegingen die in 1886 in Frankrijk ontstonden.
Gebruikmakend van symbolen om emoties en een overvolle verbeeldingskracht weer te geven, beschouwde symboliek de wereld als een mysterie en kunst als een droom.
Het was in tegenstelling tot naturalisme en realisme dat de dagelijkse realiteit weerspiegelde.
Mallarmé was een van de grote vertegenwoordigers van deze beweging die hij benadrukte Charles Baudelaire bovenal.
En hoewel symbolistische literaire werken in de loop van de geschiedenis niet veel erkenning kregen, markeerden ze wel de weg naar de toekomstige literaire avant-garde.
MALLARMÉ EN OCCULTISME
Het œvre van Stéphane Mallarmé (1842-1898)
De symbolische poëzie van Stéphane Mallarmé
De zwarte dame
Zij heeft haar zinnen, van duivelen bezeten,
op het arme kind gezet, een vreemde proeverij
van kwade vruchten – haar kleed alvast kapotgereten,
bereidt het roofdier slinks haar wrede boeverij:
Aanschouw haar zalige tepels beide, ze prijken
hoger dan een hand kan grijpen, haar vertier
– haar woest getrappel – gaat louter over lijken,
lam slaat elke tong, ongeschikt voor geil plezier.
De bevende gazelle in al haar naaktheid vloekt
met de dwaze olifant – zij wentelt zich gezwind
ruggelings, koestert hartverwarmend als een kloek,
lacht naïef haar tanden bloot naar het treurig kind –
Dan tussen haar benen waar men de prooi al vond
kijkt een duister open plooi je onder krulmos aan:
betreed het paleis van deze uitzonderlijke mond
bleek en roze als een schelpdier van de oceaan.
(naar Stéphane Mallarmé)
1876
‘L’après-midi d’un faune’ is het verhaal van een bosgod die in de tintelende middaghitte van Sicilië twee naakte nimfen bespiedt.
Dit impressionistisch visioen verleidde Claude Debussy tot zijn dromerige prelude. Is het meer dan een luchtbespiegeling?
De faun van Mallarmé weigert zich neer te leggen bij een werkelijkheid die zijn verlangen ontgoochelt. Hij is immers ook een kunstenaar, die van zijn onvoldaanheid een nieuwe werkelijkheid maakt. De middag die zijn herdersfluit oproept, is verrukkelijker dan de zinnelijkste siësta van zijn dromen.’De wereld is gemaakt om te eindigen als boek,’ zei Mallarmé eens.
Aan de hand van bovenstaande bundels zijn de volgende producties verschenen:
Songtexts:
Muziek producties:
In de ogen van de critici was de keuze van de gedichten niet toevallig:
Debussy en Ravel zetten Soupir en Placet zinloos op muziek. De vergelijking van de verschillen tussen twee versies van deze gedichten heeft soms tot ongelukkige gevolgen geleid voor de critici met betrekking tot hun stijlen.
Debussy had Eventail gekozen uit het gedicht Autre eventail van juffrouw Mallarme om zijn bundel af te werken op een even dromerige toon, als een verfijnd madrigaal, subtiel erotisch.
Ravel voor “de liefde voor de moeilijkheid” iets om een van de MEEST hermetische sonnetten van Mallarmé op muziek te zetten. De “Trois Poemes” zijn als volgt:
Zucht – opgedragen aan Igor Stravinsky
Ontstaan uit de romp en de sprong – opgedragen aan Erik Satie
Placet futile – opgedragen aan Florent Schmitt