Er wordt vaak gezegd dat het verschil tussen pornografie en erotiek gewoon een kwestie van belichting is. Wilt u forensische aandacht voor seksuele details of een subtiele oproep van stemming? Maar er is ook een verschil in intentie. De ene omvat dwang en schande, de andere schoonheid en vreugde.
Pornografie en erotiek dateren van vóór de camera – blozende kunsthistorici kunnen onder druk bekennen dat de Venus van Urbino van Titiaan duidelijk masturbeert – maar de nieuwe beeldregistratietechnologie van de negentiende eeuw deed vraag en aanbod naar beide toenemen.
De respectabele pioniers van de Franse fotografie, Auguste Belloc en Felix-Jacques Moulin bijvoorbeeld, hadden lucratieve occulte handel in pornografie. Vaak werden deze afbeeldingen omschreven als “artistieke naakten” en werden ze geregistreerd bij de Bibliotheque Nationale als studiemateriaal voor schilders. Delacroix gebruikte zelf de naaktfoto’s van Eugene Durieu.
Fotograven
Kies alsjeblieft een beginletter uit de index (hierboven) om namen te zien
Naam toevoegen
Maar soms werden “artistieke naakten” vuile plaatjes. Naast Moulins soft-focus puberende meisjes met rudimentaire borsten verkleed als bedoeïenenmeisjes, waren er meer expliciete daguerreotypen onder de toonbank van amateur tienermeisjes die hem een maand gevangenisstraf opleverden. De Parijse politie verklaarde dat ze “zo obsceen waren dat zelfs het uitspreken van de titels een onfatsoenlijkheid zou zijn”.
Deze modernistische mobiliteit was de context van Man Ray. Zijn vrienden Marcel Duchamp en Francis Picabia voelden de seksuele symboliek van machines aan: Picabia vond zelfs carburateurs erotisch. Maar het verbazingwekkende beeld van Man Ray schrijft seksuele betekenis toe aan een elektrische haardroger.
Dit suggereert meteen L’origine du monde van Courbet, de geschiedenis van de beroemdste liesschot van de kunst, evenals de “hallucinante” (gestoorde) gemoedstoestand die door de surrealisten wordt gecultiveerd. Man Ray stuurde deze foto eigenlijk naar Andre Breton, de grondlegger van het surrealisme, wiens overtuiging was “schoonheid moet krampachtig zijn”. Zoals het inderdaad zou zijn met een stoot hete lucht die de vagina binnendringt. Deze krachtige, transgressieve foto laat de grenzen van pornografie en erotiek vervagen.
Helmut Newton, de laatste man die Salvador Dali fotografeerde, leerde in de jaren dertig over fotografie en vrouwen in Berlijn: als jongen kocht hij een Zeiss Ikon Box Tengor en tegelijkertijd introduceerde zijn broer hem in de drukke bordelen van de stad. Zijn genre werd zeer gestileerde luxe porno, maar zijn invloeden waren ongebruikelijk, gezien zijn joodse achtergrond. Hij bewonderde Leni Reifenstahl, die propaganda produceerde voor de nazi’s, en zijn statige naakten weerspiegelen de sculpturen van Arno Breker en de schilderijen van Adolf Zeigler, beide favorieten van Hitler.
Zeigler schilderde vrouwen alsof ze architectuur waren: perfecte domical, halfronde borsten, zuilvormige benen en een marmoreal glans, misschien een erectie van Albert Speer. Newton’s naakten zijn vergelijkbaar: prachtig, maar prim. Nogmaals, bij Newton speelt de machine een rol in de iconografie. Deze foto in zijn serie “Domestic Nudes” is gemaakt in de wasruimte van Chateau Marmont in Hollywood, een hotel dat ooit werd omschreven als een “bordello for the damned”. Er wordt zelfs gezegd dat, hoewel Newton’s foto’s misschien geen spiritualiteit hebben, ze een sterk gevoel van occulte hebben.
En als om een verband tussen Eros en Thanatos te bewijzen, was het op de parkeerplaats van Chateau Marmont dat Newton stierf toen hij twaalf jaar later zijn Cadillac crashte … tragisch passend voor een fotograaf wiens naakten de solide aanwezigheid van architectuur hebben, maar de animatie van crashtestdummy’s.