Ἐννέα τὰς Μούσας, φασίν τινες· ὡς ὀλιγώρως·ἠνίδε καὶ Σαπφὼ Λεσβόθεν, ἡ δεκάτη.

Er zijn negen Muzen, zeggen sommigen — hoe kortzichtig, – er is ook nog Sappho van Lesbos, de tiende.


Sappho was een archaïsche Griekse dichter van het eiland Lesbos. Sappho staat bekend om haar teksten poëzie, geschreven om gezongen te worden onder begeleiding van muziek. In de oudheid werd Sappho algemeen beschouwd als een van de grootste lyrische dichters en kreeg zij namen als de “Tiende Muze” en “De Dichter”. Het grootste deel van Sappho’s poëzie is nu verloren gegaan, en wat er is, is grotendeels in fragmentarische vorm bewaard gebleven; alleen de “Ode aan Aphrodite” is zeker compleet. Naast lyrische poëzie beweerden oude commentatoren dat Sappho elegische en jambische poëzie schreef. Drie epigrammen toegeschreven aan Sappho zijn bewaard gebleven, maar dit zijn eigenlijk Hellenistische imitaties van Sappho’s stijl.

Er is weinig bekend over het leven van Sappho. Ze kwam uit een rijke familie uit Lesbos, hoewel de namen van haar ouders onzeker zijn. Oude bronnen zeggen dat ze drie broers had; Charaxos (Χάραξος), Larichos (Λάριχος) en Eurygios (Εὐρύγιος). Twee van hen, Charaxos en Larichos, worden ook genoemd in het Gedicht van de Gebroeders dat in 2014 werd ontdekt. ​​Ze werd rond 600 vGT verbannen naar Sicilië en is mogelijk blijven werken tot rond 570 vGT. Latere legendes over Sappho’s liefde voor de veerman Phaon en haar dood zijn onbetrouwbaar.

Sappho was een productief dichter, die waarschijnlijk ongeveer 10.000 regels componeerde. Haar poëzie was bekend en zeer bewonderd gedurende een groot deel van de oudheid, en ze behoorde tot de canon van Negen Lyrische Dichters die het meest gewaardeerd werden door geleerden van Hellenistisch Alexandrië. Sappho’s poëzie wordt nog steeds als buitengewoon beschouwd en haar werken blijven andere schrijvers beïnvloeden. Naast haar poëzie staat ze bekend als een symbool van liefde en verlangen tussen vrouwen, waarbij de Engelse woorden sapphic en lesbian zijn afgeleid van respectievelijk haar eigen naam en de naam van haar thuiseiland. Hoewel haar belang als dichter vanaf de vroegste tijden wordt bevestigd, zijn alle interpretatie

POËZIE

Voor degenen die de gefragmenteerde overblijfselen van de Griekse dichter hebben gelezen, is het verlies van het grootste deel van haar poëtische werk iets om te betreuren. Met slechts twee complete gedichten uit negen dichtbundels, wordt veel aan de verbeelding overgelaten bij de reconstructie van de output (en het leven) van deze meest mysterieuze van de oude dichters.

Sappho wordt al sinds de oudheid beschouwd als de grootste lyrische dichteres. Ze was de eerste vrouw die haar persoonlijke en zelfs intiemste gevoelens in verzen uitdrukte en de eerste vrouw die de liefde bezong, vooral de liefde voor vrouwen. Van Sappho’s oeuvre, negen boekrollen, is slechts een klein deel bewaard gebleven. Aart Wildeboer en Pierre Suasso vertaalden haar gedichten en fragmenten en bundelden deze in ‘Eros ontwortelt mijn hart’. ‘Het werk van Sappho doet nog altijd fris en modern aan. De kloof tussen Sappho en moderne dichters blijkt soms verbluffend klein.’

ODE aan APHRODITE

De ode is geschreven in de vorm van een gebed tot Aphrodite, godin van de liefde, van een spreker die verlangt naar de aandacht van een niet nader genoemde vrouw. De structuur volgt de driedelige structuur van oude Griekse hymnen, beginnend met een aanroeping, gevolgd door een verhalend gedeelte, en culminerend in een verzoek aan de god. De spreker wordt in het gedicht geïdentificeerd als Sappho, in een van de slechts vier overgebleven werken waarin Sappho zichzelf noemt. Het geslacht van Sappho’s geliefde wordt vastgesteld op basis van slechts één enkel woord, de vrouwelijke εθελοισα in regel. Deze lezing, nu standaard, werd voor het eerst voorgesteld in 1835 door Theodor Bergk, maar pas in de jaren zestig volledig aanvaard. Nog in 1955 merkten Edgar Lobel en Denys Page’s editie van Sappho op dat de auteurs deze lezing “zonder het minste vertrouwen erin” aanvaardden.

Hij lijkt mij aan de goden gelijk te zijn,
de man die tegenover jou mag zitten
en van dichtbij hoort hoe jij zachtjes praat
met mooie stem

en hoe jij lieflijk lacht, wat bij mij altijd
mijn hart heftig onder mijn ribben laat slaan.
Zodra ik maar even naar je kijk verstomt
mijn stem volledig,

mijn tong ligt gebroken in mijn mond, meteen
kruipt er een ragfijn vuur onder mijn huid,
mijn ogen zien niets meer, een machtig gonzen
vult mijn oren,

zweet breekt aan alle kanten uit, een trillen
neemt bezit van mij, bleker dan verdord gras
ben ik, slechts een paar korte stappen nog en
ik lijk te sterven.

Maar alles is te verdragen, als zelfs een
onder armoede gebukt mens …

Gedicht van de Gebroeders

Wie hoopt op een vurig liefdesgedicht komt bedrogen uit. Het gedicht gaat over de broers van Sappho, die ons al uit antieke bronnen over Sappho bekend waren. Of het hierbij om echte of fictieve broers gaat, is moeilijk te zeggen. Sappho spreekt in het gedicht waarschijnlijk tot haar broer Erigyios of een ander familielid. Zij zitten duidelijk in de problemen, van politieke of financiële aard. Erigyios rekent op hun broer Charaxos, die handel drijft op zee, maar Sappho is al blij als deze broer veilig thuiskomt. Zij heeft haar hoop gevestigd op hun jongste broer, Larichos, die volgens de antieke bronnen als jonge man onder aristocraten verkeerde. Het is mogelijk dat Sappho hierover vertelde in de verloren gegane strofen aan het begin van het gedicht. De tekst is helder, maar roept ook veel vragen op. De discussie erover is nog maar net begonnen. De komende jaren zal het rondom Sappho ongetwijfeld druk blijven.

maar altijd zeur jij over Charaxos’ komst
met een schip vol. Dat weet Zeus wel, dunkt me,
en alle andere goden. Jij moet daaraan
niet denken,

maar je moet mij sturen, ja opdracht geven
koningin Hera dringend te smeken
dat Charaxos hier terugkomt met zijn
schip behouden

en ons ongedeerd aantreft. Al het andere
laten we maar over aan de goden.
Na heftige stormen wordt het vaak snel
mooi rustig weer.

Als de koning van Olympos mensen
een goddelijke helper wil sturen
in de nood, dan zijn zij echt gelukkig en
heel gezegend.

En wij? Als Larichos zijn hoofd
verheft en eindelijk man wordt,
ja, dan zijn wij ook van veel droefenis
snel bevrijd.

Stuk papyrus (17,6 x 11,1 cm) met delen van twee gedichten van Sappho. De bovenste twintig regels zijn de laatste vijf strofen van het gedicht over haar broers Charaxos and Larichos. De onderste negen regels vormen het begin van het Kypris gedicht. Eerste tot derde eeuw n.Chr. Ontdekt door Dirk Obbink in 2014.

1920 Otto Schoff

Naar Illustraties >>

1928 Norman Lindsay

Naar Illustraties >>

1933 Mariëtte Lydis

Illustraties >>

1956