Nicolas-Edme Rétif de la Bretonne (1734-1806)
Nicolas-Edme Rétif, vaak bekend als Rétif de la Bretonne, was een belangrijke 18e-eeuwse Franse schrijver en romanschrijver. Hij werd geboren in 1734 in Bourgondië en overleed in 1806. Hij was een van de meest productieve auteurs van zijn tijd, met meer dan 200 gepubliceerde werken.
Jeugd en afkomst
Nicolas-Edme Rétif werd geboren op 23 oktober 1734 in Sacy, een klein dorpje in Bourgondië, Frankrijk. Hij was de zoon van Edme Rétif, een welgestelde boer, en Barbe Ferlet. Hij was het negende kind in een gezin van veertien kinderen. Zijn vader was een gerespecteerd man in de gemeenschap, bekend om zijn strenge maar rechtvaardige karakter, wat later een grote invloed zou hebben op de werken van Nicolas-Edme.
De jonge Rétif groeide op in een landelijke omgeving, wat hem een diep respect voor het boerenleven bijbracht. Deze landelijke achtergrond zou hij later veelvuldig gebruiken in zijn literaire werken. Zijn jeugd werd gekenmerkt door een strenge religieuze opvoeding, die hem zowel vormde als tegen hem zou werken in zijn latere leven.
Opleiding
Rétif kreeg zijn eerste onderwijs van zijn oudere halfbroer, een priester, die hem Latijn leerde en hem introduceerde in de literatuur. Vervolgens studeerde hij bij de jansenisten in Bicêtre en later bij de jezuïeten in Dijon. Zijn formele opleiding werd echter vroegtijdig afgebroken, en op 16-jarige leeftijd werd hij als leerling ondergebracht bij een drukker in Auxerre. Deze ervaring zou van fundamenteel belang blijken voor zijn toekomstige carrière als schrijver en drukker.
Carrière
In 1755 verhuisde Rétif naar Parijs waar hij als leerling-zetter ging werken bij verschillende drukkerijen. Hij ontwikkelde snel een grote vaardigheid in het vak en werd een bekwame typograaf. Deze technische kennis zou hem later in staat stellen om zijn eigen werken te drukken en uit te geven.
Rétif begon zijn schrijverscarrière in 1767 met de publicatie van “La Famille vertueuse” (De Deugdzame Familie). In de daaropvolgende jaren produceerde hij een indrukwekkende hoeveelheid werken, meer dan 200 volumes in totaal, waaronder romans, essays en maatschappelijke kritieken.
Rétif was een onvermoeibare observator van het dagelijks leven, vooral in Parijs, waar hij talloze uren doorbracht met wandelen door de straten, het observeren van mensen en het verzamelen van verhalen. Hij werd bekend om zijn gedetailleerde beschrijvingen van het leven van de lagere klassen, prostituees, ambachtslieden en de stedelijke armen.
Literaire stijl en thema’s
Rétif’s schrijfstijl wordt gekenmerkt door een combinatie van realisme, sentimentaliteit en vaak expliciete beschrijvingen van seksuele thema’s. Hij was een voorloper van het literaire realisme door zijn nauwkeurige observaties van het dagelijks leven en sociale gewoonten. Zijn werk bevat vaak autobiografische elementen, gemengd met fictie en sociale commentaar.
Terugkerende thema’s in zijn werk zijn:
- De tegenstelling tussen stad en platteland
- De corruptie van onschuldige provinciale karakters door het stadsleven
- Seksuele zeden en gewoonten
- Sociale ongelijkheid en de levensomstandigheden van de armen
- Hervormingsvoorstellen voor de maatschappij
Vanwege de vaak expliciete aard van zijn werk en zijn fascinatie voor voetfetisjisme (een term die aan hem wordt toegeschreven) kreeg Rétif de bijnaam “Le Rousseau du ruisseau” (De Rousseau van de goot), een verwijzing naar Jean-Jacques Rousseau die ook bekennende werken schreef, maar met een hogere sociale status.
Persoonlijk leven
Rétif’s persoonlijke leven was even turbulent als zijn literaire productie. In 1760 trouwde hij met Agnès Lebègue, met wie hij verschillende kinderen kreeg, waaronder zijn dochter Agnès, die later een belangrijke rol zou spelen in zijn leven en werk. Het huwelijk was echter niet gelukkig en het paar scheidde uiteindelijk.
Rétif stond bekend om zijn talrijke liefdesavonturen en seksuele relaties, die hij uitvoerig documenteerde in zijn autobiografische werken, met name in “Monsieur Nicolas”. Zijn obsessie met vrouwen, en in het bijzonder met vrouwelijke voeten en schoenen, is een opvallend kenmerk van zowel zijn leven als zijn werk.
De Franse Revolutie en latere jaren
De Franse Revolutie had een grote impact op Rétif’s leven en werk. Aanvankelijk verwelkomde hij de revolutie als een kans voor sociale hervorming, maar hij werd al snel ontnuchterd door het geweld en de excessen van de Terreur. In werken zoals “Les Nuits de Paris” en “L’Année des dames nationales” documenteerde hij de gebeurtenissen van de revolutie vanuit het perspectief van een ooggetuige.
Overlijden en nalatenschap
Nicolas-Edme Rétif de la Bretonne overleed in armoede op 3 februari 1806 in Parijs, op 71-jarige leeftijd. Hoewel hij tijdens zijn leven een controversiële figuur was, wordt hij nu erkend als een belangrijke chroniqueur van het leven in het 18e-eeuwse Frankrijk.
Zijn invloed is merkbaar in het werk van latere schrijvers zoals Balzac en Zola, die zijn realistische beschrijvingen van het sociale leven voortzetten. Zijn gedetailleerde observaties van het dagelijks leven in Parijs voor en tijdens de Franse Revolutie bieden historici een schat aan informatie over die periode.
Rétif’s reputatie heeft door de eeuwen heen geschommeld, maar in de moderne literaire kritiek wordt hij gewaardeerd voor zijn unieke stem, zijn sociaal bewustzijn en zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de realistische roman.
Belangrijkste werken (chronologisch)
- La Famille vertueuse (1767)
- Le Pornographe (1769)
- Le Paysan perverti (1775)
- La Paysanne pervertie (1784)
- La Vie de mon père (1779)
- Les Contemporaines (1780-1785)
- Les Nuits de Paris (1788-1794)
- Monsieur Nicolas (1794-1797)
- Le Drame de la vie (1793)
- L’Anti-Justine (1798)